Een jaar en vier maanden na de verkiezingen van Mei 2019; na bijna 2 jaar zonder een echte verkozen volwaardige regering lijkt er eindelijk een regeringscoalitie tot stand te komen. De Vivaldi-coalitie bestaande uit de liberale, socialistische en groene politieke families aangevuld door CD&V.
Dit eigenste weekend moeten knopen worden doorgehakt om over te kunnen schakelen naar een formateur en de eigenlijke vorming van een regering.
De afgelopen weken horen we de leden van deze Vivaldi-coalitie stellen dat veiligheid en justitie een belangrijk thema zal worden in hun regering, naast héél wat sociale aspecten. Zoals toen al gewaarschuwd en gevreesd mocht in dat aspect veiligheid Defensie niet ontbreken.
Inmiddels is een eerste preformatienota uitgelekt… deze telt 96 pagina’s met 302 actiepunten in 21 hoofdstukken. Defensie komt als term 8x voor en is hoofdstuk 18, punt 244 tem 245 en beslaat zowat 1 pagina. Hoofdstuk 15 behandelt het thema Justitie & Veiligheid verspreid over 5.5 pagina’s.
De nota start met een omschrijving van de uitzonderlijke omstandigheden en sacraliseert de nieuwe helden van de zorgsector, ongeveer zoals militairen een heldenstatus bedeeld kregen voor Operatie Vigilant Guardian na de aanslagen van Maart 2016.
Wat staat er nu in die nota?
Militaire missies worden integraal onderdeel van het buitenlands beleid, wil dit zeggen dat het Ministerie wordt ingedeeld bij FOD Buitenlandse Zaken? Het is onduidelijk. Bij voorkeur dienen de missies te kaderen in het Europese Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid. Hiermee wordt de toon gezet, niet NAVO-operaties maar opnieuw de EU-leest zoals onder de regeringen Verhofstadt. Dit wordt eigenlijk bevestigd in hoofstuk 17 ‘België in Europa en de wereld’. Defensie, de diplomatie en ontwikkelingssamenwerking worden in EU-beleid ingezet.
België blijft zich inzetten voor een consolidatie van de Europese defensie doch ook sterk verankerd in het NAVO-bondgenootschap als hoeksteen van de collectieve verdediging van Europa. Voorts gaan we meer inschrijven op VN-leest om de internationale vrede en veiligheid te handhaven. Géén sluitend internationaal mandaat; geen operationele inzet. België gaat een voortrekkersrol spelen voor nucleaire ontwapening en non-proliferatie op mondiaal niveau.
Nieuw is dat de nieuwe regering beslist om eigenlijk de uitvoerende taak van de regering uit handen te geven door de invoering van een toetsingskader voor buitenlandse militaire opdrachten naar Nederlands voorbeeld. Meer parlementaire controle en transparantie – iets dat volgens mij al bestaat achter gesloten deuren in een Kamercommissie.
In het geel staat – dus ter discussie – de uitvoering van de Strategische visie en de Wet op de militaire programmering. Extra-uitgaven voor infrastructuur kunnen worden opgenomen in het interfederaal investeringsplan. Dit staat ter discussie. De hoeksteen van de modernisering en relance van de Krijgsmacht staat ter discussie, diezelfde visie waarrond de vorige CHOD Compernol in 2019 (HLN) meedeelde dat er eigenlijk extra miljarden inspanningen bovenop en vroeger noodzakelijk waren (+ HLN, 2020).
De Vivaldi-coalitie heeft wel een aantal concrete doch vaag omschreven punten ingeschreven:
- Een modernisering van het personeelsbeleid ‘inclusief de versterking van de militaire reserve’. Met een grotere mobiliteit binnen en buiten de overheid. De interpretatie hiervan is héél moeilijk. Persoonlijk lees ik dit als een vernieuwing van het personeelsbeleid aangevuld met ‘de militaire reserve zal de tekortkomingen in het professionele kader moeten opvangen’; en militairen gaan gemakkelijker van job kunnen veranderen (en omgekeerd ambtenaren) naar de ambtenarij (of omgekeerd naar Defensie).
- Er zullen maatregelen genomen worden om de regionale spreiding van de kwartieren te optimaliseren (kwartier van de toekomst versnellen).
- Verdere integratie van haar ‘strijdkrachten’ in bi- en multilateraal verband als opstap naar integratie in EU-verband.
Defensie komt ook ter sprake in het laatste luik van het hoofdstuk ‘Justitie & Veiligheid’ . De Vivaldi-coalitie rekent erop dat de maatschappij zal mogen rekenen op Defensie in tijden van crisis. Daarbij zal bestudeerd worden om een crisishospitaal in plaats te stellen. Er wordt met géén woord gerept over OVG. Maar de regering zal de weerbaarheid van ons land in geval van nationale of internationale crisissen versterken, oa door een sterke coördinatie tussen de betrokken actoren.
De Vivaldi-coalitie pleit voor meer samenwerking en uitwisseling van Cyber intelligence waarbij ze zullen zorgen voor een versterkte samenwerking tussen veiligheids- en inlichtingendiensten. Een kruispuntbank informatiedeling (inlichtingen) op een geïntegreerde en veilige manier tussen de verschillende diensten in België zal worden onderzocht. Hoofdstuk 15 vangt aan met de herfinanciering en modernisering (personeel, informatisering, gebouwen) van de veiligheids- en inlichtingendiensten en justitie – maar allicht moet dit gelezen worden in burgerlijke context.
Kritische bedenkingen bij de nota.
Sammy Mahdi (CD&V) tweette op 17 september dat het heel stil was bij de oppositie over de gelekte ‘Avanti’-nota. “Feedback was anders altijd welkom.”.
De vage verwoordingen van de nota maken het niet echt gemakkelijk om een correcte feedback te kunnen geven. Zeker als het hoofdstuk Defensie niet alleen vaag maar zeer beperkt is uitgewerkt, 1 pagina. Ik kan het wel proberen. Here goes nothing, Sammy.
Allereerst weet iedereen die bezig is met defensiebeleid dat het Europese Gemeenschappelijk Veiligheids- en Buitenlands Beleid grotendeels bezigheidstherapie is dat nergens héén gaat omdat de grote EU landen hun soevereiniteit op vlak van internationaal beleid en zeker militaire inzet niet willen afstaan. Het zal blijven tot collectieve verdediging en industriële samenwerking zolang de grote lidstaten een vinger in de pap hebben. De hoofdmotor van buitenlandse inzet is niet de EU maar Europese lidstaten die het voortouw nemen of de NAVO of een coalitie rond de Verenigde Staten van Amerika. Oost-Europa vertrouwt op de NAVO en de Amerikanen voor hun collectieve verdediging, niet op de EU en zeker niet op de West-Europese lidstaten die decennialang gedesinvesteerd hebben in hun militaire capaciteit.
Wil je meer Europese integratie dan moet je dat loskoppelen van de EU en schakelen naar een Europese Defensie Gemeenschap – zoals eigenlijk voorgesteld na WOII maar dat nooit van de grond kwam en waarin België een voortrekkersrol speelde (lets try this again). Een Europese invulling van de NAVO. Europese samenwerking op supranationale en intergouvermentele manier. Laat ons eerst eens beginnen met de cycli van materiaalvernieuwing op elkaar af te stemmen en gezamenlijke aanbestedingen te organiseren met echte aanbestedingscompetities (die ook openstaat voor niet-EU uitrusting). Laat ons investeren in ontwikkeling door een competitief model zoals de Verenigde Staten dit doen in plaats van een verdeelsleutelmodel waarbij iedere lidstaat voor haar eigen industrie toch wel een inbreng wil en met geld over de brug komt.
Wachten op een internationaal mandaat van de VN is meestal te laat interveniëren of weinig doortastend interveniëren. Dit is nu de les die we al sinds Srebrenica leren.
Het Nederlandse systeem is gewoon een informatieplicht waarbij de regering de beide Kamers van het Nederlandse parlement inlicht van de redenen waarom ze besloot om over te gaan tot buitenlandse militaire inzet. Er is géén instemmingsrecht. Wordt het Belgische parlement niet ingelicht van een buitenlandse militaire inzet? Heeft de Belgische regering dan géén meerderheid in het parlement om gewoon het parlementaire groene knopje in te drukken? De regering beslist en voert het beleid uit, het Parlement controleert. Allicht gaat het in de richting gaan van instemmingsplicht vanuit het Parlement, gaan we daar nog eens tijd verliezen in debatten voordat we tot een militaire inzet komen?
In de nota staat de Strategische Visie ter discussie net als extra investeringen in kwartieren, dat laat toch een wrange nasmaak achter bij de helden van Maart 2016 Sammy. De Strategische visie (2016, pdf) is de minimale inspanning die noodzakelijk is om Defensie terug op kracht te brengen en om in de buurt te komen van onze internationale afspraken die we gemaakt hebben met en aan onze bondgenoten binnen NAVO- en PESCO (Europees) verband. Diezelfde verbanden waarmee in deze nota wordt gezwaaid. Hoe leg je dat uit, Sammy? De Strategische Visie mag ter discussie staan want de internationale veiligheidssituatie is zich nog sneller aan het degraderen mede door COVID-19. De Strategische Visie is al achterhaald en er zullen nog meer inspanningen noodzakelijk zijn.
Het is jullie misschien niet opgevallen maar we zien allicht een tweede Oekraïne-situatie ontstaan in Wit-Rusland – aangrenzend aan de EU. Het conflict in Oekraïne smeult verder, ook aangrenzend aan de EU. Finland staat onder Russische druk net als de Baltische Staten, dat is de EU. Rusland is het laatste keizerrijk in Europa en is bezig met een grondige omsingelingsbeweging als tegenbeweging tegen de internationale (en Europese) sancties, met de NAVO als gemakkelijk aanvullend excuus. Tegelijk wil ik jullie wijzen op de spanningen in het Oost-bekken van de Middellandse Zee waar Turkije zich agressief opstelt tegenover Griekenland en Grieks-Cyprus; beide EU-lidstaten. Er zijn proxyoorlogen aan de gang in Syrië en Libië. Terwijl Islamisten nog steeds terreur zaaien in de sahel en daaronder. Het is nog niet gedaan hoor want de slapende reus China is zich in beweging aan het zetten. De spanningen lopen hoog op in Hong Kong, Taiwan, India… . En wat doen jullie? Eigenlijk beslissen jullie nu al dat er zal bespaard worden op Defensie. De vereiste minimale inspanningen staan ter discussie.
Ik stel mij de vraag hoe België een voortrekkersrol in de nucleaire ontwapening gaat spelen. SP.a en de Groenen waren ostentatief tegen een gewapende nucleaire capaciteit of taakbedeling op onze F-35’s. Is dan het Belgisch compromis om onze F-35 niet nuclear-capable te hebben maar de B-61’s mogen blijven liggen, waarbij we verzaken aan een NAVO-taak in de hoop dat onder Biden de Verenigde Staten zal beslissen de B-61s terug te trekken? Kunnen we dan besparen door Kleine Brogel te sluiten, is dat dan de volgende stap?
Het lijkt er sterk op dat jullie Vivaldi-Defensiebeleid zich zal beperken tot het trachten openen van enkele extra kazernes onder noemer van regionale spreiding, aka regionale tewerkstelling. Het lang verwachte ‘opnieuw aantrekkelijk’ maken van het beroep, maar dan zonder de minimale vereiste investeringen.
Verbreden van de militaire reserve daar sta ik wel achter, maar niet ter vervanging van de professionele kern noch als excuus om te verzaken aan de versterking van de professionele kern door verhoogde investeringen in materiaal en infrastructuur met bijhorende interessante buitenlandse zendingen. Een verbreding van de militaire reserve zal een aanvullende expertise kunnen leveren aan Defensie en tegelijk meer een stap terug richting de notie van een ‘citizens army’ zetten. De band aanhalen met een breder publiek.
De verdere integratie in bi- en multinationaal verband als opstap naar een verdere integratie in EU-verband. Omfloerst is dit verdere samenwerking met Nederland op vlak van Marine & Luchtcomponent +SOR en met Frankrijk voor de Landcomponent via CaMo.
Moet ik dit nu interpreteren als een invulling van meer Europeanisering van Defensie ‘Koop Europees’ hetgeen ons onder de regering Verhofstadt succesrijke aankopen opleverde als de Iveco LMV – vroegtijdig vervangen want het chassis scheurt; het regent binnen… (HLN,2019). De NH-90NFH en TTH die beiden zeer sterke helikopters zijn alleen pokke duur om mee rond te vliegen (in tegenstelling tot de Amerikaanse Blackhawks) in die mate dat ze voor de landcomponent onvoldoende operationeel is & te duur en dit jaar nog ‘beslist’ werd ‘toch’ te overwegen ze bij voorbaat te vervangen door iets ‘lichter’ (DM, 2020) – waarbij dan nazaten van de competitie van de Agusta A-109 (de foefelkopter) ter sprake komen! De AIV was ook niet echt een heel groots succes omdat ze gewoon in te weinig aantallen beschikbaar was (het strikte minimum) terwijl de AIV DF90 met een Belgisch (‘Europees’) geschut eigenlijk toch wel problematisch was (HLN, 2020). De A-400M waarvan de levering zoveel keren werd uitgesteld dat deze zelfs nu nog niet geleverd is – maar het eerste Luxemburgse exemplaar is klaar en de Belgische heeft zijn eerste vlucht uitgevoerd begin Augustus (HLN, 2020). Het vliegtuig waarvan verwacht wordt dat het te klein is voor de ene taak en te groot (en duur) voor de andere taak; in die mate dat zelfs Frankrijk heeft beslist om toch maar C-130’s te kopen (Defencenews, 2018) terwijl andere EU-lidstaten ze trachten te verpatsen (Spanje, 2018). De KMW Dingo 2 was meer een succes (HLN,2020), allicht omdat het voortbouwde op het succesrijke UNIMOG-platform. Ter informatie, de Amerikanen zitten ondertussen al testvluchten uit te voeren met de 6e generatie gevechtsvliegtuig (NGAD) waar we in Europa nog een 4.5 generatie toestel trachten te verpatsen (Rafale, Eurofighter) terwijl we nog staan te discuteren over toekomstige projecten over een paar jaar (Tempest, SCAF). Ik zwijg dan nog over het EUROMALE debacle.
Of moet ik dit eerder interpreteren als we gaan verder desinvesteren in Defensie door te kiezen voor specialiseren om nog meer te kunnen free-riden op de partnerlanden onder de dooddoener ‘kleiner maar beter’ onder een EU-wimpel? Zo ja, dan verwijs ik u naar hierboven.
De Vivaldi-coalitie lijkt te zijn vergeten dat Belgische militairen medisch bijsprongen daar waar mogelijk, om dan beschimpt te worden door Maggie De Block. Jullie zijn kennelijk vergeten dat het de aankoopdienst was van Defensie die de meubelen mocht redden om gemeenschapsmaskers te bestellen, de logistiek te regelen en verdelen! Tegelijk nog eens de wacht lopen op OVG omdat de politie nog steeds niet in staat is de bevolking te beschermen tegen terreur. Als bedanking krijgt Defensie een vierderangs rol en is het opnieuw – quasi traditiegetrouw – het kind van de rekening.
Terloops Sammy. Ik stel voor dat jullie eens het vredesdividend of vredesbonus berekenen. Hoeveel werd er al bespaard op Defensie ondanks de 2% BBP belofte? Als we de Strategische nota erbij nemen voor de periode 2015-2030 kom ik tot een onderfinanciering van 69.6 miljard € (Cte 2015). Indien ik mij niet vergis gaat het om 40 miljard € voor de periode 2006-2015. Voor de periode 2006-2030 spreken we dus over een onderfinanciering / vredesdividend / vredesbonus van 109.6 miljard €… waar is al dat geld naartoe? (Daarom is dus een Staatshervorming nodig). Tabel 1 op pagina 72; grafiek 1 en tabel 2 op pagina 73 van de Strategische Nota (2016) kunnen u helpen.
De Strategische Nota (2016) voorzag voor de periode 2021-2030 nog voor 965.88 miljoen € materieelinvesteringen in Defensie. Welke daarvan gaan we schrappen?
Wat dan wel?
Indien een regering zich werkelijk als een volwaardige en betrouwbare partner wil profileren op Defensievlak dan is er maar één kernoplossing: het defensiebudget moet stijgen boven de 2% BBP. Het moet boven de 2%BBP komen om de geleden schade te herstellen waarna het later terug kan dalen naar 2% BBP. Als een betrouwbare partner moeten wij een voldoende breed pallet aan militaire capaciteit kunnen aanbieden. Als wij opnieuw volgens ons gewicht meedoen dan kunnen we hiermee mee Oost-Europa kalmeren tegenover Rusland. Als alle West-Europese lidstaten opnieuw concreet en grondig herinvesteren in hun krijgsmacht dan zal een werkelijk weerbaar Europa ontstaan dat véél minder afhankelijk is van de Verenigde Staten van Amerika en meer in staat zal zijn een eigen beleid tot stand te brengen.
Defensie heeft kwalitatief materieel nodig in meer dan louter voldoende getalen (weg met pooling & sharing want het werkt niet) ongeacht de herkomst. Onze logistieke bevoorrading moet weg van het vredes- en administratieve ingesteldheid en terug voorbereidend zijn op noodsituaties ipv een ‘just in time’ systeem. Er is een regionale spreiding nodig van onze militaire faciliteiten omwille van rekrutering; terwijl het statuut moet verbeteren. Defensie moet de band met het Volk terug meer aanhalen en communicatief héél sterk moderniseren (de nieuwe website is een kleine stap), de militaire reserve moet opnieuw een actievere rol spelen met uitrusting. We moeten ook innovatiever omgaan met ‘oudere uitrusting’ (recyclage), dit kan ook industry driven zijn.
We moeten ons voorbereiden op grootschalig conflict in Azië dat een zware impact zal hebben op internationale handel en vrijheid van navigatie. We moeten kunnen interveniëren in het Midden-Oosten (ook een powder keg) en Afrika om massale migratie tegen te gaan door regio’s te stabiliseren maar ook democratische Staten in stand te houden indien ze bedreigd worden of bevolkingen ter hulp te snellen (genocide). Maar centraal moet de territoriale integriteit van EU-lidstaten staan en de stabiliteit in onze nabije regio’s. Dat wil niet zeggen dat we telkens moeten interveniëren, we moeten vooral de negatieve repercussies op Europa zien in te perken.
De Vivaldi-coalitie die zo sterk ‘Belgisch’ op de borst aan het kloppen is gaat Defensie verkopen aan de EU. Ja, er is samenwerking nodig maar moeten we niet enige vorm van eigenheid behouden? Ons eigen uniform is niet louter een symbool noch besparingsdossier; het is een onderdeel van wie we zijn. Vraag maar aan militairen die in buitenlandse zendingen zijn geweest; de kleuren van ons uniform maakt een verschil uit. Een project zoals CaMo mag onder géén enkel beding een breekijzer worden voor een land om haar industrie voor te trekken of trachten openbare aanbestedingen te dwarsbomen met ‘goedkope’ government-to-government sales. Neen, wij hebben kwaliteit in kwantiteit nodig.
Beste Sammy, ik sta ter beschikking van de regering om mijn kritisch oog te blijven werpen op het Defensiebeleid.
Update: Op 26 september 2020 loste N-VA de paarsgele nota, die jullie hier (pdf) kunnen terugvinden. Deze nota is nog meer summier dan de Vivaldi nota maar omvat 3 kernpunten (punten 102 tem 105): uitvoering Strategische nota; spreiding militaire kazernes; modernisering personeelsbeleid & uitbreiding Reserve.
In vergelijking met de Vivaldi-nota is er géén sprake van een strak EU-kader, geen aanvullende parlementaire toetsing operaties, geen verdere integraties of samenwerking als opstap naar een EU-leger. De Vivaldi-nota is meer in lijn met de partijprogramma’s van de overgebleven politieke partijen die zwaaien met ‘specialisering’ en ‘Europeanisering’.
David Vandenberghe, gewezen LDD-medewerker rond Defensiebeleid.