*Dit is het Journaal van 19u, met Wim De Vilder*
“Goedenavond, beste kijkers. Zonet heeft het kernkabinet vandaag het licht op groen gezet voor de bewapening van de F-35A gevechtsvliegtuigen. De 34 nieuwe toestellen zullen bij hun levering volgend jaar wapens mogen dragen tijdens trainingen en uiteindelijk ook bij operaties. De beslissing kwam er na een fel debat binnen de meerderheid waarbij verschillende partijen er de voorkeur aan gaven om de toestellen enkel in te zetten als verkenningstoestellen.”
Uiteraard was dit een fictief fragment. Toen de discussie over de vervanging van de F-16’s eenmaal achter de rug was kwamen zelfs de meest rabiate tegenstanders van de deal niet op het idee om een extra debat over bewapening te eisen. Bemande jachtvliegtuigen dragen al quasi sinds hun eerste gebruik bewapening en zonder die bewapening zijn ze weinig nuttig.
Het zou dus volstrekt ridicuul zijn om een toestel te kopen dat gemaakt is om indien nodig wapens te gebruiken en het vervolgens niet te bewapenen…
Op afstand bestuurbaar
Hetzelfde geldt voor onze nieuwe Medium Altitude Long Endurance (MALE) Remotely Piloted Aircraft Systems (RPAS).
De MALE drones van het type MQ-9B Sky Guardian worden vanaf volgend jaar geleverd en betekenen een gigantische sprong voorwaarts qua capaciteiten voor onze Defensie. Ze worden gepresenteerd als de opvolger van de oude B-Hunter maar behoren eigenlijk tot een volledig andere categorie. Ze zijn groter, zwaarder, vliegen verder én kunnen een grotere nuttige lading meedragen…
In de Strategische Visie 2015 staat immers omschreven dat deze drones ‘bewapenbaar’ moeten zijn en de MQ-9B is dat ook. Dit toestel is gemáákt om wapens te kunnen dragen net zoals een F-35A dat is. Net zoals bij een F-35A heeft een piloot op elk moment controle over het toestel. De MQ-9B is géén ‘killer robot’ en beschikt niet over artificiële intelligentie (AI). Het is simpelweg een op afstand bestuurbaar vliegtuig met state of the art sensoren waardoor de piloot vanop honderden kilometers afstand perfect weet wat er rond het toestel gebeurt.
Defensie wil haar MALE drones kunnen bewapenen. Het wil in staat zijn om haar grondtroepen indien nodig onmiddellijk te kunnen voorzien van vuursteun. MALE drones zijn daarvoor gemaakt: hun taak is om rond te hangen (het zogenaamde ‘loiteren’) in de buurt van de eigen grondtroepen en het terrein met hun sensoren af te zoeken op zoek naar gevaar. De budgettaire impact is bijzonder klein, in essentie zijn er enkel nog wapenrekken nodig om de wapens fysiek te bevestigen aan de MQ-9B.
Wanneer zij of de grondtroepen dat gevaar opmerken is er ook onmiddellijk de mogelijkheid om daarop te reageren. Er is geen tijdverlies omdat een bemand gevechtsvliegtuig ter plaatse moet worden geroepen waardoor de kans op gesneuvelde militairen en nevenschade (collateral damage) beperkt wordt. De MALE dronepiloot monitort de situatie, identificeert de dreiging en kan ze indien nodig onmiddellijk uitschakelen. Het is zelfs mogelijk om andere experts de piloot te laten bijstaan door hen als het ware mee te nemen in de cockpit. Iets wat bij een bemand toestel uiteraard veel moeilijker is.
Dat deze manier van werken loont bewijzen onder andere de Fransen. Bij hun operaties in de Sahel worden 58% van de luchtaanvallen uitgevoerd door MQ-9 drones.
Hoe komt het dan dat het plan nu toch is om een MALE RPAS Squadron op te richten met onbewapende drones? Dat werd nogmaals bevestigd in het zogenaamde ‘Star-plan‘ van minister van Defensie Ludivine Dedonder. Er werd daarin weliswaar beslist om meer MQ-9B’s te kopen maar ook het voornemen om deze niet te bewapenen werd expliciet vermeld. Een vrij irrationele beslissing dus ging ik op zoek naar een rationele verklaring.
Helaas, die vond ik niet.
Killer robots!
Binnen de politiek blijken twee factoren mee te spelen in deze beslissing.
De eerste zijn de zogenaamde ’targeted killings’ die onder andere de CIA uitvoert. Hierbij worden drones ingezet om kopstukken van vijandelijke fracties te doden, een praktijk die op gespannen voet staat met het internationaal recht. Echter werden deze ’targeted killings’ ook al uitgevoerd met bemande gevechtsvliegtuigen en zelfs kruisraketten vanop schepen.
Het idee dat België zijn uitstekende reputatie bij de inzet van Defensie te grabbel zou gooien door onze MQ-9B’s voor dit doel aan te wenden is van de pot gerukt.
Een tweede argument tegen bewapende drones is zo mogelijk nóg vreemder: ze willen geen autonome wapensystemen. Onze politici zijn al even in de ban van ‘killer robots‘. Dit zijn wapensystemen die op zichzelf, gebruik makend van AI en zonder tussenkomst van de mens, beslissen om dodelijk geweld te gebruiken. België was ook het eerste land ter wereld om deze systemen te verbieden. Uiteraard zijn RPAS géén killer robots. Zoals ik al eerder zei behoudt de piloot op elk moment controle over het toestel en zijn eventuele bewapening.
Alles op z’n tijd?
Het derde argument… is er niet. Ik kon het zelf moeilijk geloven maar dat is het. Dat waren de redenen waarom we onze Defensie gaan verplichten om maar een deel van de capaciteiten die de MQ-9B biedt te gaan gebruiken. Tegelijkertijd klinkt het sussend dat de toestellen uiteindelijk wél bewapend zullen worden maar dat er ‘eerst ervaring zal worden opgedaan’. Ook dat is evenwel problematisch.
Zoals het er nu voor staat, gaat onze MQ-9B eenheid weliswaar ‘Intelligence, Surveillance, and Reconnaissance’ (ISR) specialisten uit de voormalige B-hunter eenheid hebben maar geen wapenmakers, Red Card Holders en andere specialisten inzake wapeninzet uit de F-16 eenheden. Technisch kan je onze MQ-9B dus wel snel klaarmaken voor gewapende inzet, maar als je geen mensen met een achtergrond in dingen als het inschatten van nevenschade in die eenheid hebt houdt dat grote risico’s in. Mocht de realiteit ons dwingen om tóch tot bewapening over te gaan, bijvoorbeeld doordat Belgische troepen bij hun inzet in de Sahel (net zoals de Fransen) dringend luchtsteun nodig hebben, is de kans op incidenten groot.
Laten we dus hopen dat onze politici er toch in slagen om zich over hun Terminator jeugdtrauma heen te zetten. Zet de uitstekende reputatie van onze bemande gevechtsvliegtuigen verder in onze eenheden die onbemande toestellen gebruiken. Geef het nieuw opgerichte MALE RPAS squadron van bij haar ontstaan de kennis en mogelijkheden om bewapening veilig in te zetten. Geef onze mannen en vrouwen op het terrein hun ‘Guardian in the Sky’.