In Mei 2022 beviel de Minister van Landsverdediging van het STAR-plan. Twee maanden na de grootschalige invasie van Oekraïne door Rusland (de oorlog sleept eigenlijk al van 2014 aan) was het STAR-plan al achterhaald. Er was hoop op een versterkt STAR (plus) plan waarbij België – net zoals alle buurlanden en quasi alle NAVO/EU-lidstaten – haar militaire investeringen fors zou optrekken. Zeker in het geval van België waar vooral de landcomponent het meest afgezien heeft van 30 jaar besparingen.
Ter herinnering en verduidelijking. De 2% norm van de NAVO is een minimum, de basis, niet het plafond!
Het STAR plan is een goedbedoeld plan van de Minister om Defensie herop te bouwen – onder zware politieke druk van onze bondgenoten en de NAVO – tegen ‘2030’. Zoals Generaal Thys het tijdens de meest recent KHID-lezing zei dient STAR onze defensie terug in de buurt te brengen van Art.5 NAVO-operaties, tevens een noodzakelijke capaciteit binnen EU-verband ook (art.42(7) VEU), tegen 2030. Alleen is de vredestijd voorbij. Hoewel de Belgische politiek nog lijkt na te genieten van de peis & vrede.
In het STAR plan kunnen we op pagina 14 lezen “Tussen nu en 2030 zal de terugkeer van het vooruitzicht van een conflict tussen grootmachten het geweldsspectrumwaarschijnlijk vergroten.”. Er was toen al een high intensity conflict uitgebroken tussen Oekraïne en een grootmacht op papier. Kortom, het scenario voor ‘hoge intensiteitsconflict’ is niet tussen ‘nu en 2030’ maar is al 7 maanden geleden gestart. De analyse inzake ‘de oostelijke periferie van Europa’ (p.16) is al ruimschoots achterhaald.
De oorlog in Oekraïne vormt een katalysator – net zoals de moord op Aartshertog Ferdinand in 1914 – omdat Rusland aan het verliezen is, tegen de initiële verwachtingen van velen. Los van de uitermate grove schending van de basisprincipes van het internationale recht en de basisfundamenten van de Verenigde Naties (als veto-dragend lid van de VN-veiligheidsraad) heeft Rusland haar imago als leider van de antiwesterse tegenmacht zichzelf in de prak gereden door het militaire debacle in Oekraïne.
In het zog van het conflict in Oekräine zien we opflakkeringen tussen Azerbeidzjan en Armenië, Kyrgyzïe en Tadjikistan. Die laatste drie landen zijn tevens allen lid van het CSTO (Russische equivalent NAVO, post-sovjet), maar eerder in 2020 konden we al opmerken dat CSTO niet het verschil kon maken in Nagorno-Karabach. De militaire herbewapening van Oekraïne en de introductie van de Bayraktar UCAVs heeft ongetwijfeld een rol gespeeld in de Russische beslissing tot invasie (en regime change), de window of opportunity was aan het sluiten.
Ondertussen zien we dat China een prominentere rol wil spelen op het wereldvlak en daarbij gebruik maakt van het Shanghai Cooperation Agreement (SCO), waarvan het CSTO lid is. Het CSO vormt een tegengewicht tegen het Westen door het gros van Azië in een economische en militair samenwerkingsverband samen te brengen, beetje zoals de Europese Unie maar structureel anders.
China is de internationale machtsvacuüm van Rusland aan het invullen (overnemen) via het SCO en lijkt zich momenteel iets meer neutraler op te stellen om haar eigen belangen niet teveel te schaden. China weet ondertussen dat het niet kan steunen op Rusland om de internationale forcing uit te voeren mbt Taïwan, maar zal het alleen moeten doen. Terwijl onder leiding van de Verenigde Staten van Amerika, ism Australië en Japan een ‘tegenmacht’ op de been wordt gebracht. De ‘window of opportunity’ voor China mbt Taïwan alsook haar verdere ambities in de regio worden hierdoor gefnuikt tot gesloten, tenzij de VS meegesleurd worden in een conflict in het verre Westen.
De twee grote hoofddimensies van het STAR-plan hadden het nakende conflict met Rusland moeten zijn en de toenemende spanningen in Azië. De geopolitieke analyse van de zuidelijke periferie inzake het Midden-Oosten deel ik, maar vormen een kanttekening. De rest van Afrika trek ik mij – persoonlijk – minder van aan want dit is zowat de standaard default voor continentaal Afrika, hetgeen niet gaat opgelost worden via veiligheidsbeleid noch ontwikkelingshulp. Het Amerikaanse continent (Latijns- en Noord-) vormen geen probleem.
De conclusie van de veiligheidsomgeving 2020-2030 is niet alleen zwak maar 7 maanden later al achterhaald door de katalysator van de oorlog in Oekraïne. Een oorlog die m.i. alleen maar kan escaleren of culmineren naar een eindpunt.
Rusland is een retoriek aan het hanteren dat het niet tegen Oekraïne vecht maar een by-proxy tegen de NAVO, een retoriek die al aan het opschuiven is ‘we vechten tegen de NAVO’. Terwijl Oekraïne het hoofdgevecht uitvoert gesteund door vooral de Verenigde Staten van Amerika (in inlichtingen en bevoorrading) en aanvullende steun van Europese lidstaten (bewapening en surplus uitrusting). De Russische mobilisatie van 300.000 zal snel 1.2 miljoen bedragen.
De mobilisatie wordt nogal snel afgedaan als weinig betekenend want ‘niet opgeleid, niet omkaderd, gebrek aan uitrusting’. Als er één gegeven is waarmee we rekening mee moeten houden is dat Rusland zich géén reet aantrekt van de ‘well-being’ van haar soldaten. Zoals in WOII zullen gemobiliseerden naar de frontlinie gestuurd worden om als ‘tampon in de wonde’ het bloeden trachten te stelpen. De ‘gevechten zullen hen vormen als soldaten’ en een ‘omkadering zal tot stand komen aan de frontlinie’.
Het is een uitputtingsslag, een attritie-gegeven. Het gebruik maken van vooral minderheden en ongewenste mobiliseren uit een geografisch massaal gespreide regio beperkt het risico op opstanden en vergroot de mogelijkheid om het aantal dodelijke slachtoffers te verbergen.
De vraag is hoelang de Oekraïners het gevecht fysiek kunnen blijven volhouden terwijl meer gemobiliseerden toekomen en tegelijk de logistieke capaciteit in munitiebevoorrading gehandhaafd moet worden. De toegenomen vijandige massa moet manu militari uitgeschakeld worden. Bovendien komt er nog eens het aspect Russische krijgsgevangen en gewonden beheersen erbij, als stokken in de logistieke wielen van de Oekraïners. Los van de slachtpartij die kan ontstaan en de velen mogelijke Russische doden (die ook begraven moeten worden et tutti).
Het Westen is sowieso betrokken partij bij het conflict maar we zijn nog niet ‘rechtstreeks’ betrokken. Het is primordiaal voor het Westen dat Oekraïne wint, niet om Rusland te verslaan maar om de Russische ambities te kelderen en onze Oostflank veilig te stellen. Hiervoor moeten we het onderste uit de kan halen inzake uitrusting en bewapening, dit betekent ook vervanging van al deze uitgaven. Het probleem in België is dat het onderste van de kan al léég was om méé te beginnen.
Mensen binnen Defensie en de meest nauwlettende observatoren weten dat onze munitievoorraden problematisch zijn, er is véél te weinig uitrusting inzake bewapening en voertuigen (pooling & sharing) bij de landcomponent. De luchtcomponent heeft haar capaciteit moeten terugdringen door de veroudering van de F-16 en hééft ook niet de nodige middelen om eventuele oudere airframes terug in de lucht te krijgen (zoals Oekraïne gedaan heeft sinds 2014). Bovendien is de extra bestelling F-35’s er niet gekomen en gaat het budget naar SCAF (dat al in uiterst moeilijk vaarwater zit). De Marine component blijft ondergewaardeerd terwijl de Medische component eveneens op haar gat ligt en niet in staat is om een rol 1 te ontplooien en bemannen. Reden te meer om meerdere tanden tegelijk bij te steken.
Hoe gaat het conflict in Oekraïne verder verlopen? Niemand heeft een kristallen bol. Het enige dat geweten is dat we ons niet kunnen veroorloven dat Rusland verliest. Het conflict kan uiteindelijk enkel beslecht worden door middel van een vredeverdrag met een herstel van de volledige soevereiniteit en territoriale integriteit van Oekraïne. Daarbij is de hamvraag: wat zal er noodzakelijk zijn om Putin zover te drijven?
Erger nog, als Rusland verliest en het regime blijft overeind moeten we vrezen voor een mogelijke latere revanchisme. Rusland blijft een imperium (net als China) en kan enkel haar internationale rol herstellen indien ze als uiteindelijke overwinnaar tevoorschijn komt. Dat is zowat het WOI-WOII scenario. De hamvraag is of Putin overeind kan blijven net als het Russische imperium. Na WOI (verlies) implodeerde het Russische imperium een eerste keer met een bloederige burgeroorlog (1917-1922).
Het drijft sommigen tot de conclusie dat de oorlog in Oekraïne enkel kan escaleren tot een kernoorlog of totale oorlog. Het gebruik van een kernwapen zo de eerste maal zijn sinds WOII en de uiterste escalatie vormen waartegen minimaal een grootschalige conventionele tegenreactie op zal komen. De fall-out kan NAVO-lidstaten of Rusland treffen naargelang windrichting en gebruikt type. Het gebruik van een kernwapen lijkt m.i. momenteel beperkt, een chemisch wapen op het slagveld is een ander gegeven.
Een verbreding van het conflcit is m.i. meer waarschijnlijk als Rusland wint. Een uiteindelijke overwinning van Rusland zal het regime sterken, de materiële verliezen zal een herbewapening versnellen (met doorontwikkeling), terwijl de bevolking zich volledig aansluit en (nog meer) radicaliseert onder toenemende ‘pattriotische’ propaganda (dat al decennia aansleept). Een verbreding van het conflict waarbij de EU of NAVO betrokken zou worden zal neerkomen op een Koreaanse toestand gelet een indringing van Russisch soeverein grondgebied aanleiding zal geven tot kernwapengebruik (WOII-trauma).
Zelfs nu heeft Rusland heeft er m.i. baat bij om het conflict te trachten te verbreden naar de EU of de NAVO naar mate het verliest. Hiervoor kijk ik naar mogelijke provocaties tov Polen en Finland of Baltische staten, met voornamelijk Polen. West-Europa heeft de nervositeit van Oost-Europa inzake Rusland altijd onder de mat geveegd in plaats van deze serieus te nemen en tegelijk de nodige militaire uitgaven te verhogen voor een militaire verstekte aanwezigheid in Oost-Europa (incl. logistieke capaciteit). Sinds het begin van de invasie is het een kwestie gebleven om Oost-Europa in het ‘gareel’ te houden; Finland en Zweden sluiten aan bij de NAVO maar Turkije moet nog altijd zijn goedkeuring leveren. Turkije vormt daarbij een struikelblok gelet de spanningen met de VS, het opvrijen van Rusland en nu ineens de aansluitingswens bij het SCO. 50-50% kans dat Turkije de toetreding van Finland en Zweden zal goedkeuren, gelet Erdogan eerder zal kiezen voor SCO dan voor Rusland. Hongarije zal bijdraaien.
Om terug te komen op STAR. Het hoofdstuk ‘De positie van de Belgische Defense in een uitdagende veiligheidsomgeving’ blijft grotendeels overeind ondanks de versnelde wijziging van de veiligheidscontext. Het tijdskader voor hoge intensiteitsconflict en full spectrum oorlogsvoering is veel sneller opgeschoven dan 2030, daarom moet de delen van STAR hieromtrent prioritair en veel sneller uitgerold worden. De vernieuwing van STAR moet plaatsvinden rekening houdend met de eerste lessen uit de oorlog in Oekraïne om aanleiding te geven tot een vernieuwing van de noodwendige militaire capaciteit (en bijhorende heropbouw) van Defensie in alle capacitaire dimensies.
Gelet de hoogdringendheid moet het dogmatisme inzake ‘meer Europese defensie’ versoepeld worden ten einde kwalitatief en snel de nodige capacitaire gebreken te verhelpen. Gelet de oorlog in Oekraïne hebben diverse NAVO- en EU-lidstaten beslist om hun %GDP-uitgaven in Defensie gevoelig te verhogen, derhalve zal het gemiddelde van de ‘defensie-inspanning’ van Europese NAVO-lidstaten zonder nucleaire capaciteiten toenemen. Bijgevolg is het groeipad 2030 al achterhaald en dienen de budgettaire enveloppes te worden herzien.
Conclusie:
De huidige context van onze veiligheidsomgeving vormt een absolute aanleiding voor België om haar budgettaire groeipad inzake Defensie volledig te herzien en versneld te herbewapenen, naast maximale steun te leveren aan Oekraïne zonder defensie volledig uit te kleden – net als quasi alle Europese bondgenoten.
Ongeacht het verdere verloop van het conflict in Oekraïne zitten we NU met een blijvend veiligheidsprobleem op onze Oostelijke flank: een regelrechte ’traditionele’ oorlog (escalatie); een risico op revanchisme (peaceful resolution); een implosie van Rusland of blijvend veiligheidsprobleem (burgeroorlog, rogue state).
Bijgevolg moet het STAR plan bij uiterste hoogdringendheid herzien worden en dient België veel meer middelen en pragmatisme voor de dag leggen ter hervalorisatie van Defensie en haar capacitaire middelen als solidaire bondgenoot binnen EU- en NAVO-verband.