De destabilisatie in de Sahel kreeg een extra boost met de val van Khadaffi en de navolgende burgeroorlog waarbij Islamisten als proxies ingezet werden (al dan niet gesteund door het Westen). Alleen stel ik mij vragen in hoeverre de onveiligheid in de Sahel een gevaar vormt voor Europa, zoals soms gesteld wordt door Frankrijk, als ‘vrijhaven voor terrorisme om terreur te zaaien in Europa’.
Frankrijk blijkt vragende partij te zijn voor meer Belgische inzet in West Afrika waar Frankrijk met handen en voeten gebonden is met een grootschalige antiterreur operatie tegen Islamistische groeperingen actief in verschillende landen. Barkhane, Takuba, MINUSMA zwaaien in het rond.
Het probleem is en blijft dat de (Westerse) militaire aanwezigheid geen aanleiding geeft tot een blijvende politieke oplossing in de Sahel. Een blijvende politieke oplossing blijft ondermeer ondermijnt door het sluimerende conflict in Libië – internationale geopolitieke speelbal – naast het blijvend sluimerend Islamisme dat lokaal ‘imbedded’ is. In zekere zin is het zoals Afghanistan. We vechten niet thuis, de Staatsactoren zijn te zwak en de tegenstander meer gemotiveerd en vooral veerkrachtig al dan niet door ‘by proxy’-steun.
Een wirwar aan operaties en actoren.
Operatie Barkhane is actief in Tsjaad, Mali, Mauritanië, Niger en Burkina Faso. Het is een verbreding en opvolging van Operatie Serval. Serval is een Franse militaire interventie onder VN-mandaat en op vraag van de Malinese regering om in Noord-Mali tussenbeide te komen tegen de Islamisten, naast de MINUSMA VN-operatie ter herstabilisatie van Mali na de Azawad (Touareg) rebellie in 2012.
Takuba Task Force is een gewapende EU-missie onder commando van Barkhane actief in de grenszone tussen Burkina Faso, Niger en Mali. G5 Sahel is een Afrikaanse multilateraal militair samenwerkingsverband tegen diverse islamistische groeperingen.
Barkhane is nu de hoofdoperatie tegen Islamistische groeperingen in de Sahel regio. De huidige tegenpartij is in te delen in 2 islamistische facties: de diverse meer ‘Al Qaeda’ gelieerde facties die samentroepen onder Jama’a Nusrat al-Islam wa al-Muslimin; en de Islamitische Staat in de Sahel (ISGS). Naast ongetwijfeld diverse meer interne ‘etnische’ strubbelingen en spanningen. In Noord-Mali had je de Azawad beweging – Touareg rebellen.
Zoals het Afrika betaamt: het is een kluwen!
De Sahel, internationale speelbal.
Rusland heeft ondertussen een vinger in de pap in de politiek in Mali na de staatsgreep. Uiteraard is China ‘economisch’ aanwezig in de regio. Ze hebben er baat bij om West-Europa vast te pinnen in de Sahel want die militaire aanwezigheid kost héél wat geld en lijkt weinig op te leveren in economische return, waardoor we nergens anders doortastend kunnen optreden. Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten steken een tandje bij op financieel vlak in de regio, maar dat valt ook te kaderen in hun geopolitieke spelletjes.
We kunnen ook niet wegkijken naar het gegeven dat de Franse bron voor uranium in Niger gelegen is en op termijn bedreigd zou kunnen worden door een breder wordende destabilisatie. Kwatongen zullen ook wijzen op het Trans-saharan gasleiding naar Algerije en de landroute voor de Nigeria-Marokko gasleiding die door de betrokken regio zou moeten lopen.
Wat in Afrika blijkbaar kwaad bloed zet is dat Frankrijk de ‘lead’ heeft in deze operatie, als voormalige koloniale macht is het gemakkelijk om haar handelingen te koppelen aan ‘neokolonialisme’. Klimaatwijziging in een al arme Afrikaanse regio kan (zal) aanleiding geven tot toenemende illegale migratie naar West-Europa.
Wie maalt er om?
Ik zit met een blijvende prangende vraag. Welk belang heeft Europa/de Europese Unie bij de stabiliteit van de Sahel? Welke impact heeft de destabilisatie van de Sahel op de welvaart van Europa/de Europese Unie? Is er met andere woorden werkelijk een noodzaak om te interveniëren?
Het ergste van al is dat ik nergens een overtuigend antwoord hierop kan formuleren noch vinden. In tegendeel, de oorzaak van deze rotzooi is het gevolg van een onbezonnen en weinig doortastende interventie in Libië. We hadden Libië manu militari moeten domineren en stabiliseren onder Europese vaandel in plaats van te laten verkwanselen namens ‘democratische waarden’ om de geopolitieke speelbal te vormen die het nu is.
Het is héél cru maar als Europeanen zwaaien teveel met democratie zonder enige notie van power politics. Libië onder een meer directe Europese invloedssfeer brengen had energetisch een meerwaarde kunnen betekenen, meer stabiliteit in Libië om tot een politieke oplossing te komen die al dan niet ‘democratisch’ was. Dat is een proces van lange adem die zich had moeten betalen door energetische inkomsten. Uiteindelijk heeft Libië daarvoor voldoende oliereserves, die we nu in handen van derden hebben gegeven.
Het Europese probleem is dat we met een ‘koloniaal schuldgevoel’ zitten, dat is ‘ondemocratisch’ terwijl landen als Rusland of China daar niet wakker van liggen. Beiden zijn imperiale machten en die kijken vooral naar hun eigen belang zonder op Westerse manier ‘territoriaal te bezetten’ (kolonialisme).
Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk hebben nog die power politics reflex maar hebben te weinig eigen politieke en militaire middelen. En ik vrees dat zij ook meer interesse hebben als ze meer rechtstreekse belangen hebben in de regio, die niet zozeer de belangen zijn voor heel Europa of de Europese Unie.
Een mogelijke oplossing is Algerije naar voor schuiven als stabiliserende actor in de Sahel; maar dan zit je met Marokko die ook een regionale speler wil zijn en belangen heeft in de Sahel. Ik zie niet meteen een mogelijkheid voor plaatselijke economische en politieke ontwikkelingen om de situatie te stabiliseren. Daarom kom ik tot twee sleutelvragen:
Welke meerwaarde levert een Europese (aka Belgische) interventie op in de Sahel? Welke meerwaarde kan een Belgische interventie leveren naar een definitieve politieke oplossing voor de Sahel?
Een Belgische inbreng?
Op militair vlak lijkt Mali wel een ‘mooie setting’ om eens de artillerie in te zetten. Voor zover ons artillerie nog operationeel inzetbaar is (personeel, opleidingsniveau, stukken & munitie – mobiliteit).
Desgevallend geeft het de mogelijkheid een wapen in te zetten dat lang niet meer in ‘woede’ haar lopen heeft opgewarmd. Een force protection en een eigen medisch detachement lijkt dan aangewezen. Koppel daar dan lokale opleiders aan, al dan niet met een SOR-component (als we genoeg heli’s hebben) dan kunnen we er een heuse Belgische gevechtsgroep van maken.
Alternatief en meer op zijn Belgisch kunnen we misschien F-16’s inzetten voor vuurondersteuning, opleiders sturen en een medische ploeg in verspreide slagorde. En we steken er nog wat staff bij.
Alleen, wat brengt ons dat op buiten Franse dankbaarheid en politieke bitcoins om later in te ruilen voor een EU of VN-postje?